Historie odzyskane. Queer na Dolnym Śląsku
15.10.2025 — 30.11.2025
Muzeum Teatru im. H. Tomaszewskiego
pl. Wolności 7A
Wrocław
wernisaż — środa
czas trwania — 18:00-19:30
Muzeum Teatru im. H. Tomaszewskiego, pl. Wolności 7A
Zapraszamy na pierwszą w Polsce wystawę queerstoryczną zorganizowaną w muzeum zajmującym się badaniem i promowaniem lokalnej historii. Wystawa opowiada o queerowym życiu w latach 1871–1990+, od prześladowań i przemilczeń, przez tworzenie wspólnot, aż po kwestionowanie granic płci i utrwalanie odmiennych wspomnień.
Rok 1945 staje się w tej narracji zarówno końcem, jak i początkiem nowych queerowych opowieści – od niemieckiej przeszłości, przez pamięć Kresów, po doświadczenie „nowej” komunistycznej rzeczywistości.
Poszukiwanie w długich dziejach Wrocławia i Dolnego Śląska wątków związanych z osobami nieheteronormatywnymi oraz tymi, którzy wspierali ich walkę o równe prawa to wciąż wyzwanie dla historyków i historyczek. Coraz częściej jednak przeszłość miasta odsłania swoje nieznane karty, ukazując Wrocław jako ważne miasto dla europejskiej i polskiej queerstorii. Te odzyskane historie prezentuje wystawa uzupełniona o archiwalne dokumenty, fragmenty filmów oraz artefakty i prace artystyczne współczesnych osób artystycznych.
Grupa kuratorska:
dra Joanna Ostrowska, Ewa Pluta, dr Tomasz Łukasz Nowak, dra Joanna Hytrek-Hryciuk, Krzysztof Tomasik, prof. dr hab Piotr Laskowski.
Organizatorzy:
Departament Różnorodności Społecznej Urzędu Miasta Wrocławia
Muzeum Miejskie Wrocławia
Partnerzy:
QueerMuzeum Warszawa
Kultura Równości
Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny
WFDiF
Projekt graficzny wystawy: Maja Wolff
Przygotowanie tekstów:
Sylwia Chwedorczuk, Joanna Hytrek-Hryciuk, Piotr Laskowski, Noah Munier, Michał Narożniak, Tomasz Łukasz Nowak, Joanna Ostrowska (koordynatorka), Ewa Pluta, Karolina Sobel, Piotr Szarota, Krzysztof Tomasik.
Prace osób artystycznych:
*Karol Radziszewski: film „Mon chéri Soviétique”
*Karolina Sobel: fragment wystawy „DZIKADiVA“
*Liliana Zeic: fragment instalacji Paula i Helene
Nagrania audio
Osoby lektorskie: Twoja Stara (Piotr Buśko), Anna Gordiyenko, Tomasz Kwietko-Bębnowski, Ewa Skibińska i Rafał Dajbor
Montaż materiałów audio, audio-wizualnych, interwencje graficzne: Andrzej Lasocki
Wybór fragmentów filmów Stanisława Lenartowicza: Krzysztof Tomasik
Redakcja i korekta tekstów: Iwona Gawryś, Beata Karpińska
Tłumaczenie na język angielski: Ilona Korzeniowska
Specjalne podziękowania: Katarzyna Śmigielska, Agnieszka Lewandowska, Dorota Ostrowska, Piotr Symber, Jan Wais, Mathias Foit, Alina Szeptycka, Małgorzata Bruder, Aleksandra Mańczyńska
Dziękujemy następującym osobom i instytucjom za użyczenie materiałów i pomoc przy przygotowaniu wystawy:
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, Archiwum Muzeum Gross-Rosen w Rogoźnicy, Archiwum QueerMuzeum Warszawa, Archiwum Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu, Achiwum Uniwersytetu Wrocławskiego, Bundesarchiv Lichterfelde, David Uri, Dominika Cybulska, Elisabeth Tielsch, Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny, FOTONOVA – Agencja prasowa, Fundacja Polistrefa (projekt: „Różowe archiwa”), Ingeborg Boxhammer, Karl Sand, Krzysztof Kliszczyński, Landesarchiv Berlin, Leszek Truchliński, Magazyn Replika, Magnus-Hirschfeld-Gesellschaft e.V., Monika Cassel, Monika Supruniuk, Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie, Muzeum Medycyny Sądowej UM we Wrocławiu, Muzeum Teatru im. Henryka Tomaszewskiego we Wrocławiu, Raimund Wolfert, Ryszard Ziobro, Schwules Museum* Berlin, Spinnboden Lesbenarchiv und Bibliothek Berlin e.V., Staatsarchiv Hamburg, Stadtarchiv Tübingen, Stiftung Stadtmuseum Berlin, Tomasz Kolankiewicz, Udo Rauch, Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych, Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu
18.00–19.30 – wernisaż wystawy oraz wykład Raimunda Wolferta pt. „O życiu »prawdziwych przyjaciół i przyjaciółek« we Wrocławiu lat 20. i 30. XX wieku. W poszukiwaniu śladów społeczności LGBTIQ+ w historii miasta” (zapewniamy tłumaczenie wykładu na język polski oraz na Polski Język Migowy).
12.00–13.30 – oprowadzanie kuratorskie po wystawie głównej Muzeum Teatru im. H. Tomaszewskiego. Prowadzenie: Małgorzata Bruder.
12.00–13.30 – oprowadzanie kuratorskie po wystawie „Historie odzyskane. Queer na Dolnym Śląsku”. Prowadzenie: Ewa Pluta.
11.00–11.30 – odsłonięcie kamienia pamięci Friedricha Poguntkego, ul. Jedności Narodowej 125.
12.00–12.50 – oprowadzanie kuratorskie po wystawie „Historie odzyskane. Queer na Dolnym Śląsku”. Prowadzenie: dr Joanna Ostrowska, Muzeum Teatru im. H. Tomaszewskiego.
13.30–14.30 – odsłonięcie kamienia pamięci Egberta Kipkego, al. Wiśniowa 22.
12.00–13.30 – oprowadzanie kuratorskie pt. „Wrocław – ustrój totalny”. Historia lokalna przejmowania władzy oraz poszczególnych dziedzin życia – najpierw przez reżim nazistowski, a następnie przez władze komunistyczne. Prowadzenie: dr Joanna Hytrek-Hryciuk.
17.00–19.00 – spotkanie ze świadkami: ETAP 2 (grupa seniorów LGBT+) – dyskusja o przeszłości i przyszłości. Prowadzenie: Ewa Pluta, Muzeum Teatru im. H. Tomaszewskiego.
12.00–13.30 – oprowadzanie kuratorskie po wystawie „Historie odzyskane. Queer na Dolnym Śląsku”. Prowadzenie: Ewa Pluta, Muzeum Teatru im. H. Tomaszewskiego (PJM).
17.00–18.30 – oprowadzanie kuratorskie pt. „Język ukrycia czy ekspresji? Queerowe kodowanie”. Prowadzenie: dr Tomasz Łukasz Nowak.
16.00–18.00 – finisaż wystawy. Prowadzenie: dr Joanna Ostrowska. Po spotkaniu możliwość podpisania najnowszej książki kuratorki Ślady. Historia pewnego archiwum (Wyd. Krytyki Politycznej).
Wizerunek może być użyty w materiałach promocyjnych, informacyjnych i archiwalnych Organizatorów, publikowanych m.in. na stronach internetowych, w mediach społecznościowych oraz materiałach drukowanych. W przypadku niewyrażenia zgody na utrwalanie wizerunku, uczestnik jest zobowiązany do poinformowania o tym Organizatorów przed rozpoczęciem wernisażu.